540 výročie narodenín Mikolaja Kopernika

19 February 1473 (Torun) – 24 May 1543 (Frombork)

a remarkable Polish astronomer – the creator of the heliocentric theory, mathematician, economist, doctor, lawyer.

Family

His father Nicolaus, a merchant from Krakow, moved to Torun in 1456. His mother Barbara Watzenrode came from a well-off family in Torun.

Copernicus had three siblings: an elder brother Andrzej and two elder sisters: Barbara and Katarzyna. After his father’s death (1483), his uncle Lucas Watzenrode, who was a canon in the Wloclawek Chapter and later the bishop of Warmia, became guardian to young Nicolaus.

Education

Copenicus attended the parish school of St. John in Torun, and then was sent by his uncle to the school in Wloclawek. From 1491 to 1495 he studied at the University of Krakow, which was then the centre of humanist thought and astronomic studies. He studied both mathematics and classical disciplines, as well as astronomy. In 1496 his uncle Watzenrode sent Nicolaus and his brother to study Law at the University of Bologna. Nicolaus undertook Greek studies and astronomy (Copernicus’s further research in the latter discipline must have been inspired by his contacts with an Italian astronomer Domenico Maria de Novara). He returned to Poland for several months, and then left for Italy again to pursue Medicine at Padua while continuing to read Law. In 1503 he was awarded the Doctor of Canon Law degree at the University of Ferrara.

Work and public activity

In the years 1506 – 1512 he mainly remained in Lidzbark Warminski, where he acted as a doctor and Watzenrode’s secretary. Copernicus and his uncle attended local congresses of the Prussian Estates in Malbork and Elblag (1504 – 1507). In 1509 he published his Latin translation of the Letters written by Theophylactus Simocattes, a Byzantine historian. A year later he became cannon and moved to Frombork, the seat of the Warmia Chapter. He conducted his astronomic observations and wrote his major work (1515 – 1530). Copernicus also drew a map of Warmia, Royal Prussia and the Wisla Delta. In the years 1516 – 1519, and in the middle of 1521, he was promoted to Administrator of the Chapter property in Olsztyn. During the war between Poland and Teutonic Kinghts (1520 – 1521) he defended the castle in Olsztyn. In the years 1521 – 1523, when Copernicus was reappointed General Administrator of the Chapter, he held a position of the Commissioner for Warmia. His public activity gradually led him to finances. He drafted a currency reform in 1517. After it had been presented in the Sejmik (local parliament) in Torun (1519) it was extended and delivered in a treatise on the minting of coinage. Copernicus defined the rules of monetary reform based on the improvement and unification of a Polish and Prussian coin. He formulated an economics law, according to which „bad money drives out good“, later referred to as the Gresham – Copernicus law.

Scientific activity in the field of astronomy

The first scientific results of Copernicus’s research were signalled as early as at the time of his stay in Italy. In 1500 he delivered several lectures in Rome. He mentioned the discovery of the „New Astronomy“ which reflected his different opinions on the planet structure and movement. The outline of the heliocentric theory was only given in 1510, in a paper entitled the Commentariolus (It was not published, though. The copies circled entire Europe, and only two of these were found as late as in the 19th century).

Major work

The full account of the heliocentric model of the Solar System took Copernicus approximately twenty years to complete. The work was created in Frombork and contained a lecture on astronomy. It stated that the Earth rotates daily on its axis and revolves yearly around the sun. Copernicus argued, furthermore, that the planets also circle the sun. Georg Joachim van Lauchen, known as Rheticus, a young professor of mathematics and astronomy at the University of Wittenberg, who came to Frombork in 1539, encouraged Copernicus to publish his research results. Rheticus published the shortened copy entitled Narratio Prima in Gdansk in 1540.

A year later the full account of the work (including six volums) was published in Nürnberg. Andreas Osiander, a Lutheran theologian, who became responsible for editing the text, made considerable changes to the original work as to convince a reader of a hypothetical character of the heliocentric theory whose publication would not collide with the former imagination of the world frame. Without Copernicus’s consent, Osiander removed Copernicus’s Preface and inserted his own (unsigned) Letter dedicating it to Pope Paul III. The work appeared in 1543, and was entitled De Revolutionibus Orbium Coelestium (On the Revolutions of the Celestial Spheres). It is unknown what title was initially given by Copernicus as the original does not have a title page. The title, though, may have been De Revolutionibus, indicating the movement of all the planets, together with the Earth.

Other editions of this work were published by Rheticus in Basle (1566), by Müller from Göttingen in Amsterdam (1617), and in Warsaw (1854) (the edition included Polish translation and the Preface written by Copenicus), and by the Copernican Society in Torun in 1873.

Overthrowing existing views on the world, Copernicus’s work triggered off numerous religious and ideological disputes. His theory was subject to severe criticism from the church authorities, mainly protestant. The Catholic Church condemned and banned De Revolutionibus Orbium Coelestium until 1828. However, since the turn of the 16th and 17th c. Copernicus’s theory gained more and more supporters. G. Bruno, J. Kepler and Galileo were among notable defenders. The Earth’s orbital movement was confirmed through the discovery of light aberration by J. Bradley in 1728. The breakthrough caused by the heliocentric theory revolutionised all the branches of science providing foundations for the development of modern civilisation.

Based on: Encyklopedia PWN (Warszawa, 1983) and the collection of biographies on Copernicus found in the Internet

www.astro.uni-bonn.de/~pbrosche/persons/pers_copernicus.html

Mikołaj Kopernik żył w latach 1473 – 1543. Był polskim astronomem, lekarzem i duchownym. Człowiek epoki odrodzenia, autor przełomowego dzieła „O obrotach ciał niebieskich“ („De Revolutionibus orbium coelestium“). Dzieło Mikołaja Kopernika wydane po łacinie w Norymberdze w 1543 roku było przełomową praca naukową. Mikołaj Kopernik ostatecznie wykazał i szczegółowo udowodnił w niej, że to ziemia obraca się wokół słońca, a nie, jak wierzono – słońce wokół ziemi. Teoria heliocentryczna zastąpiła teorię geocentryczną. Odkrycie Mikołaja Kopernika nazywane jest przewrotem kopernikańskim w światowej nauce.

Życie Mikołaja Kopernika

Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu w 1473 roku, po śmierci ojca wychowywany był przez swojego wuja, biskupa warmińskiego Łukasza Watzenrode. W latach 1492 – 1495 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w okresie niebywałego rozkwitu tej uczelni. Szkoły nie ukończył dyplomem. Przez dwa kolejne lata studiował na Uniwersytecie Bolońskim, gdzie rozwinął zainteresowania astronomiczne i napisał pierwsze krytyczne prace o teorii geocentrycznej Ptolemeusza. Do 1503 roku studiował kolejno w Padwie i Rzymie. Uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego oraz prawo wykonywania zawodu lekarza.

uż od czasów studiów wspinał się także po szczeblach hierarchii duchownej – został kanonikiem warmińskim. Osiadł na Warmii, gdzie asystował wujowi, biskupowi warmińskiemu. Przebywał kolejno w Lidzbarku Warmińskim i we Fromborku, gdzie posiadał dom, w którym zorganizował obserwatorium astronomiczne. W tym okresie, oprócz dzieł astronomicznych, tworzył też dzieła poetyckie. Brał udział w wielu wydarzeniach politycznych, w tym koronacji Zygmunta I Starego i sejmie. Sporządzał też mapy Warmii i Mazur. W latach 1519 – 1521 brał udział w wojnie polsko-krzyżackiej, odpowiadał między innymi za stan fortyfikacji. Opracował nowe fortyfikacje dla zamku w Olsztynie – Mikołajowi Kopernikowi przypisuje się zasługę skutecznej obrony Olsztyna przed Krzyżakami. Pisał też liczne prace z dziedziny ekonomii.

Teoria heliocentryczna

Mikołaj Kopernik nie był pierwszym naukowcem formułującym teorię heliocentryczną, jednakże jego zasługa polegała na ostatecznym jej udowodnieniu i przekonywającej, wyczerpującej argumentacji. Obalił w ten sposób wcześniej obowiązującą teorię geocentryczną, której podważanie Kościół katolicki uważał za przejaw herezji. W starożytności teorię heliocentryczną sformułował już Arystach z Samos, hellenistyczny filozof i astronom żyjący w III wieku przed naszą erą. Arystach z Samos poprzez teorię heliocentryczną pragnął objaśnić zmienność pór roku, była też dla niego użyteczna dla rozwoju geografii i kartografii. Jednak przez wiele stuleci bardziej popularna okazała się błędna teoria geocentryczna Ptolemeusza, żyjącego w II wieku naszej ery, która była bliższa potocznemu rozumieniu zjawisk przyrodniczych i plasowała ziemię w centrum wszechświata.

Teoria heliocentryczna Mikołaja Kopernika jest w zasadzie bardzo obszernym, nowym komentarzem do obserwacji Arystacha z Samos. W swoim dziele „O obrotach ciał niebieskich“ Mikołaj Kopernik dokonał szczegółowego i wyczerpującego przeglądu literatury przedmiotu od czasów starożytności. Za najbardziej trafną teorię uznał właśnie pracę Arystacha z Samos, uzupełnioną o wyniki badań własnych i nowe przykłady. Zasadniczym znaczeniem przewrotu kopernikańskiego nie było więc dokonanie samego odkrycia heliocentryzmu, ale nowy komentarz i przeciwstawienie się teorii geocentrycznej, uznawanej niemalże za społeczno-religijny dogmat. Było to zgodne z duchem odrodzenia, które stawiało ciekawości dociekliwość człowieka ponad dogmaty, przesądy i wiarę natury religijnej.

Mikołajowi Kopernikowi nie udało się jednak w pełni zgłębić natury ruchu planet dookoła słońca. Jego założenie, że planety krążą po kolistych orbitach nie było zgodne z prawdą i w praktyce ówczesnej astronomii dawało wyniki jeszcze bardziej błędne, niż nieprawdziwa teoria ptolemejska. Mikołaj Kopernik założył zatem, że planety, oprócz kolistych orbit, poruszają się także po dodatkowych orbitach – epicyklach. Dopiero Johannes Kepler, fizyk i astronom tworzący na początku XVII wieku sformułuje prawa Keplera, zakładające eliptyczny ruch planet oraz uwzględniające istnienie peryhelium i aphelium. Współczesny Johannesowi Keplerowi Galileusz był kolejnym człowiekiem nauki, który rozwinął teorię heliocentryczną. Wszystkie jej zawiłości zostały odkryte dopiero w XIX wieku.

Heliocentryzm, przewrót kopernikański a postawa Kościoła katolickiego

Mikołaj Kopernik zwlekał aż do śmierci z wydaniem swego epokowego dzieła „O obrotach sfer niebieskich“. Choć napisane po łacinie dzieło zawierało dedykację dla papieża Piusa III, Mikołaj Kopernik obawiał się reakcji hierarchii kościelnej, jego teoria podważała istotny wówczas element kultury katolickiej, jaką było przekonanie o specjalnym statusie ziemi we wszechświecie. Dopiero dziewiętnastowieczne teorie egzegezy i hermeneutyki w studiach biblijnych sprawiły, że możliwe było godzenie teorii naukowych i spraw wiary.

W 1616 roku praca „O obrotach ciał niebieskich“ została wpisana na kościelny indeks ksiąg zakazanych. Stało się tak na skutek procesu Galileusza, uznanego za heretyka w związku z rozwijaniem przez niego teorii kopernikańskiej, uznanej za „bezsensowną“, „absurdalną“, „heretycką“ i „błąd w wierze“. Konflikt Galileusza z Kościołem katolickim zakończył się skazaniem astronoma w 1633 roku. Praca Mikołaja Kopernika znajdowała się w indeksie ksiąg zakazanych do XIX wieku. W 1751 roku papież Benedykt XIV zezwoli na wydanie prac Galileusza i uzna teorię heliocentryczną za dopuszczalną. „O obrotach ciał niebieskich“ usunięto z indeksu ksiąg zakazanych dopiero decyzją papieża Piusa VII w 1828 roku. Pierwszy polski przekład dzieła Mikołaja Kopernika ukazał się dopiero w drugiej połowie XIX wieku.

Księgozbiór Mikołaja Kopernika został zagarnięty przez Szwedów podczas potopu. Obecnie znajduje się w Bibliotece w Uppsali. W 2005 roku odnaleziono grób Mikołaja Kopernika w katedrze we Fromborku. Najsłynniejszym przedstawieniem Mikołaja Kopernika jest portret z Sali Mieszczańskiej Ratusza Staromiejskiego w Toruniu namalowany w 1580 roku. Mikołaj Kopernik jest też bohaterem obrazu Jana Matejki „Astronom Kopernik rozmawia z Bogiem“ z 1872 roku. Autorem pomika Mikołaja Kopernika w Warszawie jest duński dziewiętnastowieczny rzeźbiarz tworzący wiele dzieł dla Polski, Berthel Thorvaldsen. W okresie silnych wpływów nacjonalizmu (w wieku XIX i na początku XX) toczy się polsko-niemeicki spór o przynależność narodową Mikołaja Kopernika, która w jego czasach była nieistotna (podczas studiów we Włoszech uważany był, jak wszyscy Polacy i Czesi, za Niemca). Choć był poddanym królów Polski, mieszkał i tworzył na obszarach o silnym wpływie kultury niemieckiej.

Cały tekst: http://www.edulandia.pl/edukacja/1,124766,6544379,Mikolaj_Kopernik.html#ixzz2LLPbMszi

Nicolaus Copernicus je tvorcom priekopníckej heliocentrickej teórie, ktorá za stredobod vesmíru nepokladá Zem, ale Slnko. Narodil sa 19. februára 1473 v poľskom meste Toruň. Ešte ako malý osirel, staral sa o neho aj jeho súrodencov príbuzný z matkinej strany.

Mikuláš študoval filozofiu, medicínu, matematiku a astronómiu v Krakove, kde sa zoznámil s Ptolemaiovým systémom planetárnej sústavy. Venoval sa aj štúdiu klasických jazykov. Neskôr študoval v talianskej Padove a v Bologni cirkevné právo a medicínu, ktorá v tom čase mala blízko k astrológii. V Bologni sa Kopernik zdokonalil v praktickej astronómii a predpokladá sa, že v tom čase začal pochybovať o správnosti Ptolemaiovej geocentrickej sústavy.

Kopernik pôsobil ako kanonik kapituly vo Fromborku (Poľsko). Ustanovil si tri životné pravidlá – vykonávať svoje bohoslužobné povinnosti, neodoprieť chudobe lekársku pomoc a všetok voľný čas venovať štúdiu a vede. Všade, kde žil, zriadil observatórium. Jeho pozorovania pohybu Slnka a Zeme poslúžili neskôr pri vytvorení gregoriánskeho kalendára. Venoval sa prekladom vedeckých diel do latinčiny, je autoromnárodohospodárskej štúdie Monetae cudendae ratio per Nicolaum (Traktát o minci), v ktorom riešil problémy inflácie a navrhol spôsob zhodnotenia vtedajšej meny. V sporoch preukazoval cit pre spravodlivosť a vyznačoval sa náboženskou znášanlivosťou.

Jeho životným dielom je spis Nicolai Copernici Torinensis De revolutionibus orbium coelestium, libri VI (Mikuláša Kopernika toruňského O obehoch nebeských telies, 6 kníh). Pracoval na ňom 36 rokov a dokončil ho v roku 1540. Úlohu vydať kompletný spis o heliocentrickej ústave zveril Koperník svojmu žiakovi učencovi Rheticusovi, ktorý v predhovore označil heliocentrickú teóriu za hypotézu z obavy, že bude označená za odporujúcu Biblii.

Kopernik zomrel 24. mája 1543 v poľskom Fromborku vo veku 70 rokov a jeho hrob sa nachádza v miestnej katedrále.

sk_SKSlovak

Z organizačných a technických dôvodov rušíme oslavy- Deň poľskej vlajky a poľskej diaspóra 18.5.2024 v Rajeckých Tepliciach. O náhradnom termíne Vás budeme informovať.