25 rocznica rozpoczęcia obrad Okrągłego Stołu

6 lutego 1989 roku w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie, ówczesnej siedzibie Urzędu Rady Ministrów, rozpoczęły się obrady Okrągłego Stołu.

Podczas inauguracyjnego posiedzenia do rozmów za stołem zasiadło 54 reprezentantów polskiej opozycji i „Solidarności”, obserwatorów Kościoła oraz strony rządowo-koalicyjnej, której skład ustalił gen. Wojciech Jaruzelski. Przedstawiciele strony opozycyjno-solidarnościowej natomiast wyłonieni zostali z różnych, lecz nie wszystkich środowisk opozycyjnych i NSZZ „Solidarność”, przez Komitet Obywatelski utworzony 18 grudnia 1988 przy Lechu Wałęsie.

W trwających prawie dwa miesiące rozmowach społeczno-politycznych, w których nie brał udziału gen. W. Jaruzelski, doszło do porozumienia stron i podpisaniu stosownych dokumentów. Uroczyste zakończenie obrad odbyło się 5 kwietnia 1989.

Najważniejszym wynikiem i efektem rozmów Okrągłego Stołu było obszerne porozumienie polityczne. Uczestnicy obrad uzgodnili przede wszystkim zasadniczą reorganizację najwyższych organów państwowych włącznie z wprowadzeniem Senatu jako drugiej izby parlamentu i utworzeniem urzędu Prezydenta PRL oraz nowy kształt ordynacji wyborczej.

Ustalono, że 65 procent miejsc poselskich (299 mandatów) w Sejmie wybranych zostanie z list o charakterze „kurialnym” podzielonych między będącą wówczas u władzy w Polsce Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą /PZPR/ i jej sojuszników w PRONie /ZSL, SD, PAX, UChS, PZKS/ z czego 264 mandatów na podstawie wyniku wyborów w okręgach wielomandatowych, a 35 mandatów z tzw. listy krajowej, na której znajdowali się najbardziej znani przedstawiciele partyjni. O pozostałych 35% miejsc (161 mandatów) zadecyduje wynik wolnych wyborów. Porozumienie w sprawie wyborów na niniejszych zasadach zawarte zostało jednorazowo. Kolejne wybory odbywać się miały już na całkowicie demokratycznych zasadach.

Senat tworzyć miało 100 senatorów wybranych w wybory większościowych (po 2 senatorów z każdego województwa, a w woj. warszawskim i katowickim po 3).

Ustalono, že Prezydenta PRL, wybierać będzie Zgromadzenie Narodowe na 6-letnią kadencję.

Uzgodniona została zmiana prawa o stowarzyszeniach, która umożliwiła rejestrację Solidarności.

Opozycja otrzymała dostęp do mediów (np. raz w tygodniu półgodzinna audycja w TVP, wznowienie wydawania „Tygodnika Solidarność”). Możliwe było powstanie niezależnego dziennika co doprowadziło do ukazania się „Gazety Wyborczej”.

Postanowiono o przyjęciu „Stanowiska w sprawie polityki społecznej i gospodarczej oraz reform systemowych”, które nie zawierało jednak konkretów w sprawie reform gospodarczych.

Podjęta została decyzja o powołaniu Komisji Porozumiewawczej, której zadaniem było czuwanie nad wykonaniem porozumień Okrągłego Stołu.

W wyniku postanowień Okrągłego Stołu Sejm uchwalił „Ustawę o zmianach Konstytucji PRL” (7 kwietnia 1989), wprowadzającą zapisy o Senacie, urzędzie prezydenta, ordynacjach wyborczych do Sejmu i Senatu.

Sprawująca władzę w Polsce Rada Państwa wyznaczyła terminu wyborów na 4 i 18 czerwca 1989 r.

Obrady Okrągłego Stołu zapoczątkowały zmianę systemu i przemiany polityczne nie tylko w Polsce, lecz miały także wpływ na inne kraje Europy Środkowo-Wschodniej. Wskazały drogę do przeprowadzenia bezkrwawej zmiany systemu politycznego i możliwość porozumenia pomiędzy władzą i demokratyczną opozycją.

Zmiany takie jednak na pewno nie byłyby możliwe bez wcześniej rozpoczętego procesu „Pieriestrojki”, przekształceń systemu politycznego w ZSSR.

Opracował: Waldemar Ireneusz Oszczęda