Architektonický klenot Gemeru

W miejscowości Betliar znajduje się pałacyk myśliwski, typowa wiejska siedziba szlachty, nosząca  widoczne ślady rozwoju budowlanego z różnych okresów czasu, od późnego gotyku aż po romantyzm. Najstarsze części pałacu, pochodzące z XV w., zachowały się w jego konstrukcji. Pierwotnie na jego miejscu stał średniowieczny gotycki gródek, będący ośrodkiem osiedla. Niewielki zameczek z fosą, należający do dóbr pobliskiego zamku Krásna Hôrka, wybudował ówczesny właściciel Bebek. Po 1566 r. Betliar przeszedł w posiadanie cesarza i był administrowany przez kasztelanów z zamku Krásna Hôrka. Od 1578 r. stał się własnością Petra I. Andrássy, który zapoczątkował prawie 400 letnie panowanie tego rodu nad majątkiem. W tym czasie nastąpiła jego renesansowa przebudowa na budynek blokowy, ze skośnie przybudowanymi narożnikowymi wieżami, z  których dwie zostały usunięte w XVIII i XIX z powodu rozszerzenia rzutu poziomego.

W końcu XVII w. nastąpił podział majątku pomiędzy dwie gałęzie rodu,  z  których rozwinęła się starsza – betliarska i młodsza – dlholúcká lub monocká (pozostała na zamku Krásna Hôrka i później na dworze Dlhá Lúka).

Bracia Andrássy podzielili się rodzinnym majątkiem. Stefan I przeprowadził się do Betliara, Juraj II natomiast pozostał na zamku Krásna Hôrka. Jego potomkowie jednak przeprowadzili się później z zamku, do bardziej wygodnego dworu Dlhá Lúka.

Stefan I. Andrássy, który po śmierci żony  Zofii Serédy opuścił zamek Krásna Hôrka, przebudował w XVIII w istniejący dworek szlachecki na pałacyk myśliwski. W latach 1792-95 potomkowie Stefana przebudowali dwór w stylu klasycystycznym. W końcu XVIII w. Leopold Andrássy zbudował i urządził korytarz w formie jaskini naciekowej, przez którą wchodzono z parku do pomieszczeń wejściowych i  reprezentacyjnych pałacu. Z wyraźnie widocznych elementów barokowo-klasycystycznej przeróbki, warto wspomnieć o urządzeniu biblioteki i sali z galerią obrazów oficerów pułku Nádasdy. Wokół pałacu utworzony został 70 ha, naturalny park z egzotycznymi drzewami i  krzewami, z  mnóstwem klasycystycznych i  romantycznych budowli oraz dekoracji budowlanych. Park urządzony w stylu angielskim przeobrażono z czasem w park leśny i  zwierzyniec. Po przebudowie w 1880 pałacyk stracił swój klasycystyczny wygląd. Bardzo wpływowa i  politycznie znacząca rodzina Andrássy, której członkowie przebywali na dworze królewskim i  należeli do osób bliskich monarsze, przebudowała dwór na pałacyk myśliwski. Odwiedzali go goście, wywodzący się z wyższych sfer arystokratycznych i bogaci przedsiębiorcy. Z tego również powodu, przebudowa skoncentrowana była głównie na urządzeniu wygodnych pokoi gościnnych i pomieszczeń, gdzie toczyło się życie towarzyskie mieszkańców dworu. Urządzono salon muzyczny, jadalnię, salon gier, salonik myśliwski i bibliotekę.

Zbudowano również wtedy wielką halę wejściową, z drewnianym kasetonowym stropem, zachowanym w niezmienionej postaci do dziś. Wnętrze urządzono z wykorzystaniem cennych, dziś zabytkowych mebli, wykonanych w różnych okresach czasu i w różnych stylach, obrazów wybitnych malarzy węgierskich i europejskich, trofeów, broni, ciekawych eksponatów, pochodzących z egzotycznych krajów.

Powstał więc ładny dworek myśliwski i siedziba szlachty. Z architektonicznego punktu widzenia, chodzi o dwupiętrowy budynek z czterema narożnymi wieżami. Elewacja czołowa posiada płaski ryzolit. We wszystkich elewacjach umieszczone zostały półokrągłe okna, z których dwa posiadają pośrodku niewielkie balkony z balustradą.

pałacyk jest od 1949 r. udostępniony publiczności i urządzono w nim muzeum kultury. Ekspozycje w oryginalnych pomieszczeniach urządzone zostały głównie z wykorzystaniem zabytkowych mebli (zwłaszcza w stylu angielskiego empire z I połowy XIX w., klasycystyczne wiedeńskie z  II połowy XVIII w.), uzupełnionych obrazami, świecznikami, lustrami itd. Meble wykonane zostały w większości przez miejscowych rzemieślników z  pobliskiego regionu Spisz, Gemer, Szarisz. Niektóre z nich są bardzo cenne (np. późnogotycki stół z końca XV w., renenasowy ikrustowany kufer z  XVIw., rzeźbiona polichromowana skrzynia posagowa z  I  połowy XVII w., itd.). Ciekawość przyciąga również kolekcja obrazów (portrety, krajobrazy) autorstwa krajowych i zagranicznych malarzy, sztuki użytkowej (ceramika, szkło, srebro), kolekcja zegarów, biblioteka z końca XVIII w. z mnóstwem zabytkowych dzieł wydanych w języku węgierskim i niemieckim (ok. 20 tysięcy woluminów), cenna kolekcja broni (od średniowiecza aż po XIX w.), krajowe i zagraniczne trofea myśliwskie, egzotyczne eksponaty z  Afryki i Azji, zgromadzone tutaj prywatnie przez dawnych właścicieli pałacu.

 

Waldemar Ireneusz Oszczęda

sk_SKSlovak

Z organizačných a technických dôvodov rušíme oslavy- Deň poľskej vlajky a poľskej diaspóra 18.5.2024 v Rajeckých Tepliciach. O náhradnom termíne Vás budeme informovať.