Marek Hłasko (14 January 1934 – 14 June 1969) was a Polish writer.
Marek Hłasko (1934-1969) – 80 rocznica urodzin
Marek Hłasko, znany polski prozaik i scenarzysta filmowy, urodził się 14 stycznia 1934 w Warszawie. Był jedynym synem Macieja Hłaski i Marii Łucji z domu Rosiak, którzy w czasie jego urodzenia mieszkali w Złotokłosie. Stąd przeprowadzili się później do Warszawy. Rodzice Hłaski rozwiedli się w trzy lata po jego urodzeniu (1937). Ojciec ożenił się ponownie. Zmarł w połowie września 1939.
Marek Hłasko pozostał po rozwodzie z matką, która zajmowała się nim i wychowywała podczas okupacji hitlerowskiej, w której przeżył dzieciństwo. Przeżycia z okresu wojennego wywarły później głęboki i wyraźny wpływ na jego twórczość literacką i życie.
Podczas okupacji rozpoczął edukację szkolną uczęszczając m.in. do szkoły urządzonej przy Zakładzie św. Kazimierza na warszawskiej Tamce.
Po upadku powstania, podczas którego zaginęły również dokumenty szkolne Hłaski, udał się z matką do Częstochowy. Zamieszkiwali tutaj u przyjaciółki matki.
Na początku 1945 roku przeprowadzili się najpierw do Chorzowa i stąd do Białegostoku z którego wyjechali później do Wrocławia (początek 1946).
We Wrocławiu wstąpił do drużyny harcerskiej z której został następnie usunięty za niechodzenie na zbiórki.
We Wrocławiu ukończył szkołę powszechną (1948) i rozpoczął naukę w miejscowym Liceum Administracyjno-Handlowym przy Izbie Przemysłowo-Handlowej. Uczył się tutaj krótko. Tak jak później w Szkole Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Legnicy, gdzie mieszkał w internacie.
We wrześniu 1949 był uczniem Państwowego Liceum Techniki Teatralnej w Warszawie skąd na przełomie grudnia 1949 i stycznia 1950 usunięty został jak podają niektóre źródła biograficzne, za notoryczne lekceważenie przepisów szkolnych, wykroczenia karne i wywieranie demoralizującego wpływu na kolegów.
Musiał więc podjąć pracę w wieku szesnastu lat. Ukończył kurs prawa jazdy i zaczął pracować jako kierowca ciężarówki. W latach 1950-52 pracował w różnych przedsiębiorstwach i zakładach transportowych. W tym samym czasie wraz z matką i ojczymem przeprowadził się do Warszawy (1951).
Praca kierowcy w Bazie Transportowej w Bystrzycy Kłodzkiej (koniec 1950 r.- początek 1951 r.) inspirowała go później do napisania powieści „Następny do raju” (1958).
W literaturze zadebiutował opowiadaniem „Baza Sokołowska” (1951). W Warszawie był korespondentem gazety „Trybuna Ludu”.
W 1952 roku nawiązał kontakt ze Związkiem Literatów Polskich od którego na początku 1953 roku otrzymał trzymiesięczne stypendium twórcze. Dzięki temu porzucił pracę kierowcy i wyjechał do Wrocławia, gdzie zajął się wyłącznie twórczością literacką. Podczas pobytu wrocławskiego napisał ostateczną wersję „Bazy Sokołowskiej” i ukończył powieść „Sonata marymoncka”. Na początku 1954 powrócił do stolicy. W piśmie „Sztandar Młodych” zaczął publikować w odcinkach „Bazę Sokołowską”. Opublikował też trzy kolejne opowiadania: „Złota jesień”, „Szkoła” i „Noc nad piękną rzeką”. Rozpoczął twórczość felietonistyczną w piśmie „Po prostu”.
Publikacja utworów zapewniła mu zyskanie szybkiej sławy i rozgłosu jako najzdolniejszego pisarza polskiego młodego pokolenia. Dzięki niezwykłemu stylowi twórczości i niekonwencjonalnemu sposobu zachowania stał się podobnie jak James Dean (1931-1955), reprezentantem pokolenia „rozgniewanych młodych ludzi”. Podobieństwo zewnętrzne i styl zachowania spowodowało, że Hłasko uważany był za polskiego odpowiednika Jamesa Deana.
W 1958 roku przebywał w Paryżu, Niemczech i we Włoszech. W paryskiej „Kulturze” opublikował antykomunistyczną powieść „Cmentarze” co wywołało nagonkę prasową w Polsce i odmowę przedłużenia paszportu. Z tego powodu Hłasko zwrócił się o azyl polityczny w Berlinie Zachodnim. Później jednak rozmyslił to sobie i chciał wrócić do kraju. Niestety spotkał się z odmową co spowodowało wyjazd do Izraela (1959). Bez znajomości języków obcych i z braku właściwego wykształcenia mógł podejmować się tylko dorywczych prac. Prowadził tułacze życie.
W 1960 roku zamieszkał na dłużej z żoną Sonją Ziemann, znaną aktorką, w Niemczech.
Na obczyźnie wiódł niespokojne, burzliwe życie. Był częstym pacjentem klinik psychiatrycznych. Nie mógł bowiem żyć bez ojczyzny, ani do niej wrócić.
W 1966 wyjechał na zaproszenie Romana Polańskiego do Stanów Zjednoczonych. Przybył do Los Angelos w celu napisania scenariusza filmowy dla wspominanego reżysera. Niestety Polański wycofał się z tego zamiaru. Podobnie uczynił tak, zainteresowany współpracą z Hłaską, Nicholas Ray.
Burzliwe życie w Ameryce doprowadziło do rozwodu małżenstwa z Sonją Ziemann.
W Stanach Zjednoczonych zaprzyjaźnił się z Krzysztofem Komedą (1931-1969), kompozytorem i pianistą jazzowym, twórcą muzyki filmowej, który podczas spaceru z Hłaską uległ tragicznemu wypadkowi (grudzień 1968) i po przewozie do Warszawy zmarł w szpitalu w kwietniu 1969.
Po tym wydarzeniu Hłasko powrócił do Niemiec, gdzie zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach, 14 czerwca 1969 w Wiesbaden.
Sześć lat później zwłoki literata sprowadzone zostały z inicjatywy jego matki do Polski i złożone na Cmentarzu Powązkowskim (1975).
Bogata i interesująca twórczość literacka Hłaski odzwierciedla burzliwe lata 50. XX wieku w których żył i tworzył, bunt natury moralnej.
Był współscenarzystą znanych filmów: Koniec nocy (1957), Pętla (1957), Spotkania (1957), Ósmy dzień tygodnia (1958), Baza ludzi umarłych (1958).
Opracował: Waldemar Ireneusz Oszczęda