Roman Stanisław Dmowski [ˈrɔman staˈɲiswaf ˈdmɔfski] (9 August 1864 – 2 January 1939) was a Polish politician, statesman, and the chief ideologue and co-founder of the right-wing National Democracy („ND“: in Polish, „Endecja„) political movement. He saw the successful and aggressive Germanization of Polish territories by the German Empire as the major threat to Poland and therefore advocated a degree of accommodation with Poland’s other partitioning power Russia. He favored the re-establishment of Polish independence by nonviolent means, and supported policies favorable to the Polish middle class. During World War I, in Paris, through his Polish National Committee, he was a prominent spokesman for Polish aspirations to the Allies. He was one of the principal figures who were instrumental in the postwar restoration of Poland’s independence.

Dmowski never wielded official political power, except for two brief stints of shared responsibility for foreign affairs. His regular stance was one of opposition to his arch-rival, Józef Piłsudski. Nevertheless, he was one of the most influential Polish politicians and ideologues of his time. A controversial personality all his life and since, Dmowski believed that only a Polish-speaking Roman Catholic could be a good Pole; in his thinking, he marginalized other minorities and was vocally anti-semitic.^[1] He tried to emulate Italian fascism in 1926.^[2] Dmowski remains the prototype of Polish right-wing nationalism^[3] and has been called „the father of Polish nationalism.

http://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Dmowski

Roman Dmowski (1864-1939) – 75 rocznica śmierci i 150 rocznica urodzin

Roman Dmowski, polski polityk, mąż stanu, pisarz i publicysta polityczny, założyciel Narodowej Demokracji, poseł rosyjskiej II i III Dumy, poseł na Sejm RP, minister spraw spraw zagranicznych RP i współtwórca niepodległości Polski, urodził się 9 sierpnia 1864 w podwarszawskiej wsi Kamionek, w zubożałej rodzinie półszlacheckiej herbu Pobóg.

Był jednym z pięciu żyjących dzieci Walentego Dmowskiego i Józefy z domu Lenarskiej. Miał czwórkę rodzeństwa: dwóch braci i dwie siostry.

Kształcił się w gimnazjum wrszawskim (1875), gdzie w wieku siedemnastu lat założył tajne kółko uczniowskie „Strażnica” (1881) mające na celu opór przeciwko rusyfikacji oraz tajne nauczanie języka polskiego, historii, geografii i literatury polskiej.

We wrześniu 1886 podjął studia na wydziale fizyczno-przyrodnicznym (Cesarskiego) Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie studiował nauki przyrodnicze. Podczas studiów wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej „Zet” (1888), nad którym wkrótce potem objął kierownictwo a następnie do Koła Bratskiego (Delegatów) „Zetu”.

Rok później (1889) był już członkiem Ligi Polskiej zrzeszającej działaczy narodowych nie tylko na ziemiach polskich, lecz również na emigracji poza krajem.

Po ukończeniu czteroletnich studiów złożył rozprawę naukową na podstawie, której otrzymał tytuł doktora nauk przyrodniczych. Następnie kontynuował studia w Paryżu (1891-92).

W setną rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja zorganizował studencką manifestację uliczną, za co później skazany został na kilka miesięcy więzienia w Cytadeli. Była to jedna z pierwszych publicznych polskich manifestacji narodowych od czasów krwawego stłumienia powstania styczniowego.

W 1893 roku wspólnie z kilkoma innymi działaczami przejął kierownictwo Ligi Polskiej i przekształcił ją w w kierowaną przez siebie Ligę Narodową. Był autorem programu nowej organizacji, który zawarł w broszurce „Nasz patriotyzm” (1893).

Za działalność narodową, oprócz więzienia w Cytadeli, zesłany został na wygnanie z Polski (Królestwa Kongresowego) i pobyt w Mitawie, skąd zbiegł do Lwowa (1895). W Lwowie zajął się redakcją dwutygodnika „Przegląd Wszechpolski” będącego organem prasowym narodowej demokracji. Współtworzył Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne (1897), które zajmowało stanowisko polityczne, że jedyną możliwością odzyskania niepodległości przez Polskę jest współpraca i sojusz z Rosją czyli głoszona przez panslawistystów orientacja prorosyjska.

W latach 1898-1900 przebywał poza granicami Polski (Francja, Anglia). W 1901 roku powrócił jednak do kraju i osiadł w Krakowie. Tutaj wydał książkę „Myśli nowoczesnego Polaka” (1903) będącą jak sam uważał, „wyznaniem wiary narodowej” i zawierającą zbiór zasad ruchu narodowego.

W 1905 roku przeniósł się do Warszawy. Aktywnie wystąpił przeciw antyrosyjskiej akcji rewolucyjnej polskich socjalistów (1904-1906).

W Warszawie kierował redakcją „Gazety Polskiej” (1906). Rok później uzyskał mandat poselski do rosyjskiej II Dumy, gdzie został przewodniczącym polskiego koła poselskiego. W tym czasie napisał książkę „Niemcy, Rosja i kwestia polska” (1908) zajmującą się położeniem politycznym Polski i jej zaborców oraz zawierającą pogląd autora, że rozwiązanie kwestii polskiej szukać należy w rękach Rosji. Uważał bowiem, że dzięki współpracy z Rosją możliwe jest polityczne zjednoczenie Polaków. Działalnością polityczną starał się, jednak z dość nikłym skutkiem, przekonać Rosję o lojalności Polaków do niej i traktowanie ich jako równorzędnego partnera Imperium Rosyjskiego. Opowiadał się za autonomią Królestwa Kongresowego i ścisłą współpracą z Rosją.

W 1909 roku ponownie wybrany został do izby niższej parlamentu Imperium Rosyjskiego, III Dumy, lecz po przegłosowaniu na posiedzeniu partyjnym złożył mandat. Dwa lata później znów ubiegał się w Warszawie o mandat do IV Dumy, ale przegrał z kandydatem PPS-Lewicy.

Krótko przed wybuchem I wojny światowej zajął się aktywną działalnością polityczną i przygotowaniem ruchu narodowego do zbliżającego się konfliktu militarnego zaborców Polski. Po rozpoczęciu wojny utworzył w Warszawie Komitet Narodowy Polski, którego działalność oparta były na manifeście Wielkiego Księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa do Polaków (z 14 sierpnia 1914) a celem klęska Niemiec.

Po zajęciu Warszawy przez Niemców, udał się do Petersburga, gdzie uczestniczył w działalności rosyjsko-polskiej komisji na rzecz przyszłej autonmii Królestwa Kongresowego. W tym celu odbył nawet kilka podróży na Zachód.

W 1917 roku został prezesm utworzonego przez siebie Polskiego Komitetu Narodowego /PKN/ z siedzibą w Paryżu, którego celem było odzyskanie niepodległości i odbudowa państwa polskiego przy pomocy państw Ententy. Organizacja uznana była przez rządy Francji, Wilekiej Brytanii i Włoch za namiastkę polskiego rządu na emigracji i oficjalne przedstawicielstwo polskich interesów narodowych. Sprawowała opiekę cywilną nad Polakami na Zachodzie. Z inicjatywy PKN utworzona została stotysięczna Armia Polska we Francji dowodzona przez gen. Józefa Hallera („Błękitna Armia”), będąca zalążkiem i podstawą odrodzonego Wojska Polskiego.

W 1917 roku Dmowski doręczył przywódcom politycznym świata zachodniego memoriał „Problems of Central and Eastern Europe”, w którym zawarł program przyszłej Polski niepodległej.

Po klęsce państw centralnych reprezentował polskie interesy polityczne na paryskiej konferencji pokojowej (1919) jako Delegat Pełnomocny Polski. Na posiedzeniu Rady Dziesięciu wygłosił niezwykle ważne pięciogodzinowe exposé zawierające całość polskich żądań, które jednocześnie sam przekładał na język angielski i francuski.

Na konferencji paryskiej odegrał bardzo istotną i ważną dla odzyskania niepodległości przez Polskę i kształtu jej granic rolę.

Wspólnie z Ignacym Paderewskim podpisał 28 czerwca 1919 traktat pokojowy w Wersalu.

Rok później powrócił z emigracji do Polski i objął posadę posła Sejmu Ustawodawczego do którego został wybrany z listy Związku Ludowo-Narodowego. Podczas wojny polsko-radzieckiej (1920) był członkiem Rady Obrony Państwa. W 1922 roku zakupił majątek Chludowo pod Poznaniem. Mieszkał tam do 1934 r., gdy go sprzedał i przeniósł się do Warszawy.

W końcu 1923 roku był krótko minitsrem spraw zagranicznych w rządzie premiera Wincentego Witosa.

Po przewrocie majowym założył Obóz Wielkiej Polski (1926) w którym objął stanowisko prezesa Wielkiej Rady. Dwa lata później przekształcił Związek Ludowo-Narodowy w Stronnictwo Narodowe.

Po powrocie do Warszawy prowadził aktywną działalność polityczną w ruchu narodowym. Był bezsprzecznym liderem Narodowej Demokracji. Twórcą podstaw ideologii narodowej w Polsce. Przeciwnikiem politycznym Józefa Piłsudskiego.

Zmarł w Warszawie w nocy z 1 na 2 stycznia 1939 po wcześniejszym udarze mózgu.

Opracował: Waldemar Ireneusz Oszczęda

Roman Dmowski (* 9. august 1864, Varšava – † 2. január 1939, Drozdowo) bol poľský politik a štátnik, spoluzakladateľ a ideológ poľskej Národnej demokracie.

Po prvej svetovej vojne zastupoval Poľsko na Parížskej mierovej konferencii a za Poľsko podpísal Versaillskú zmluvu. V roku 1922 sa stal čestným predsedom Všepoľskej mládeže a od októbra do decembra 1923 bol ministrom zahraničných vecí vo vláde W. Witosa.

V novembri 2006 Romanovi Dmowskému vo Varšave odhalili sochu, jej odhalenie vyvolalo určité protesty zo strany poľskej ľavice.