Poliaci na Slovensku – neuveritelná grófka


Jedną z najciekawszych, lecz dotychczas nieznanych postaci słowackiego życia kulturalnego i muzycznego XIX w. jest chlubiąca się polskim rodowodem, hrabianka Ludmiła Zamoyska-Giżycka.

Wspominana polska arystokratka urodziła się 24 marca 1829 roku w majątku rodzinnym Brestovany (Słowacja) /przyp. inne źródła podają również miasto Trnava/. Zmarła natomiast 16 września 1889 roku w Baden (Austria). Pochowana została w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w miejscowości Malé Brestovany (Słowacja).

Pochodziła ze znanej polskiej rodziny szlacheckiej Zamoyskich z Zamościa pieczętujących się herbem Jelito.

Jej ojcem był hrabia Józef Saryusz Zamoyski, urodzony w 1787 roku w Ohładowie i zmarły w 1882 roku w majątku rodzinnym Brestovany. Matką natomiast Eleonora Abensberg-Traun, urodzona w 1803 roku (Brestovany) i zmarła w 1882 roku (Wiedeń).

Obydwoje rodzice pochodzili ze znanych i wpływowych szlacheckich rodów polskich i austriackich.

Hrabianka posiadała trójkę rodzeństwa – trzech braci, którymi byli:

– Franciszek Ksawery Zamoyski (1826-1916)

– Józef Julian Zamoyski (1831-1906)

– Eugeniusz Zamoyski (1833-1906).

Na początku lat 60. tych XIX w. Ludmiła Zamoyska przebywała na wiedeńskim dworze arcyksiężnej Zofii Wittelsbach, matki Franciszka Józefa I, cesarza Austrii. Zajmowała się organizowaniem koncertów i przedstawień muzycznych, przygotowywała scenariusze koncertów i wystąpienia artystów. Poza tym intesywnie rozwijała talent muzyczny i kompozytorski. Kształciła się u znanych profesorów konserwatorium wiedeńskiego (G. Nottebohm, R. Hauberger, R.Fuchs). Jednocześnie wiele komponowała.

Była jedną z niewielu wybitnych kobiet okresu II połowy XIX w., które zajmowały się twórczością muzyczną i komponowały. Znaną postacią dworu i wiedeńskiego świata kultury. Osiągnęła znaczne sukcesy ponieważ posiadała niezwykły talent kompozytorski i wykształcenie. Jej utwory grane były na dworze cesarskim i dworach w rodzinnych stronach na Słowacji, które często odwiedzała. Do dworu rodzinnego przywiozła nawet fortepian na którym grała wspólnie z Franciszkiem Lisztem.

Rodzina Zamoyskich zachowała na swoim słowackim majątku polskość. Szczególnym hołdem darzyła Fryderyka Chopina, którego popiersie zachowało się do dziś w parku dworskim w Brestowanach.

21 października 1865 Ludmiła Zamoyska wyszła zamąż za polskiego hrabiego Michała Tadeusza Giżyckiego z Giżyc herbu Gondawa (1820-1898).

Po ślubie przeniosła się do majątku męża w Starym Konstantynowie koło Lwowa. Tam urodziła syna, późniejszego hrabiego, Józefa Giżyckiego (1870-1926). Był to jedyny potomek pochodzący z małżeństwa Ludmiły Zamoyskiej i Michała Giżyckiego.

Zarówno przed ślubem jak i po nim utrzymywała bliskie, przyjacielskie kontakty z wieloma wybitnymi postaciami XIX-wiecznego europejskiego życia kulturalnego. Szczególnie z Klarą Schumann i Franciszkiem Lisztem z którymi konsultowała swoje utwory.

Komponowała przeważnie pieśni na fortepian i różne miniatury fortepianowe. Z dotyczasowych badań muzykologicznych wynika, że skomponowała 48 utworów. Jej twórczość ma ogromne znaczenie z punktu widzenia rozwoju i historii słowackiej twórczości muzycznej XIX wieku.

Nic więc dziwnego, że postaci, życiu i twórczości hrabiny Ludmiły Zamoyskiej-Giżyckiej poświęcona została wystawa „Spotkanie z wielką nieznajomą-Ludmiła Giżycka-Zamoyska” urządzona przez Słowackie Muzeum Narodowe /SNM/ w dworze Dolná Krupa. Wystawa w byłej siedzibie rodu Brunszwik i Chotek, otwarta jest od 25 kwietnia 2012 do 31 maja 2013.

Kasztel w Dolnej Krupe znany jest z pięknego angielskiego parku z romantycznym jeziorkiem i rozarium oraz z pobytu Ludwiga van Beethovena, genialnego kompozytora niemieckiego, który właśnie podczas pobytu na wspominanym dworze skomponował słynną „Sonatę Księżycową”.

 

Waldemar Ireneusz Oszczęda

sk_SKSlovak

Z organizačných a technických dôvodov rušíme oslavy- Deň poľskej vlajky a poľskej diaspóra 18.5.2024 v Rajeckých Tepliciach. O náhradnom termíne Vás budeme informovať.