Słowacki Ikar czyli latający mnich

W początkach czerwca 1768 roku na naddunajskiej łące u podnóża Trzech Koron, zgromadził się tłum ciekawskich. Oczy wszystkich spoglądały w górę, gdzie wąskim chodnikiem wiodącym na wierzchołek szedł człowiek dźwigający wielkie skrzydla. Był to mnich brat Cyprian z pobliskiego kamedulskiego Czerwonego Klasztoru.

Na Słowację już od dawna przybywali różni zakonnicy. Od wieków budowali na jej terenie klasztory, w których pracowali i modlili się. Kamedułowie wybudowali również klasztor zwany Czerwonym, od koloru dachówki kryjącej klasztorne zabudowania. Kamedułowie czyli „niemi rnnisi”, ponieważ mówili tylko „memento mori“ oznaczające „pamiętaj o śmierci”, zawsze starali się pamiętać o swojej zasadzie budując obok swych przybytków jeszcze za życia groby dla siebie. Zwano ich też inaczej „białymi mnichami”, ponieważ nosili białe habity. Prawo zakonne zabraniało im spożywania mięsa i trzy razy w tygodniu pościli o chlebie i wodzie. Zajmowali się pisaniem i studiowaniem uczonych i świętych ksiąg, pisaniem kronik i poszerzaniem swojej wiedzy.

Z Czerwonego Klasztoru właśnie wywodził się brat Cyprian, którego wyczyn śledził zgromadzony tłum. Po wspinaczce zatrzymał się Cyprian na szczycie, rozłożył skonstruowane przez siebie skrzydła i spojrzał w dół na dolinę. Później obiema rękami silnie chwycił drążek pod skrzydłami, rozpędził się, skoczył w przepaść i wzniósł w górę.

Źródła historyczne nie wspominają co prawda nic o tym, jak zakończył się ten jego pierwszy lot, ale ustne przekazy twierdzą, że szczęśliwie.

Kim był ten odważny lotnik, słowacki Ikar?  Wiemy o nim sporo. Przeżył w Czerwonym Klasztorze nad brzegiem Dunajca dziewiętnaście lat. Ciekawskiego mnicha znano jako lekarza, zielarza, alchemika i przyrodnika.

W pobliskich górach zbierał zioła i rośliny lecznicze, z których sporządzał tinktury i maści. Leczył okolicznych ludzi ziołami, wodą a nawet dotykiem rąk. Do dziś w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego Parku Narodowego znajduje się dobrze zachowany cenny eksponat –oprawiony w skórę herbarz Cypriana, w którym oprócz łacińskich nazw roślin rosnących w Pieninach występują ich słowackie odpowiedniki. Interesowały go nauki przyrodnicze, głównie medycyna. Urodził się 28 lipca w 1724 roku w Polkowicach na Śląsku. Zmarł 6 kwietnia 1775 roku. Byl sierotą, którego wychowali kamedulscy mnisi z Czerwonego Klasztoru. Krótko służył w klasztorach Częstochowy, Brna i Nitry. W 1756 roku powrócił do Czerwonego Klasztoru.

W okolicznych lasach zbierał zioła lecznicze oraz potajemnie konstruował maszynę latającą o rozpiętości skrzydeł 17 metrów i wadze ok. 24 kilogramów. Kiedy po raz pierwszy wzniósł się ponad Dunajcem latając nad górami i lasami między miejscową ludnością szeptano, że to lata sam diabeł przybierając postać Cypriana. Mnichowi nie pozostawało więc nic innego jak tylko ukryć lotnię w górskiej kryjówce pod szczytem Trzech Koron i dalej latać po kryjomu. Niestety jego przełożonym nie w smak były szerzące się opowieści o jego podejrzanych lotach, maszynie latającej i oskarżenia o spółkę z diabłem. Chociaż stary opat bronił Cypriana przed tymi oskarżeniami jak mógł, w końcu zmuszony był zażądać wydania lotni. Mnich postanowił wzlecieć jeszcze po raz ostatni. Ale kiedy wylądowal na ziemi rzucono się na niego, związano i przekazano pod sąd inkwizycyjny w siedzibie biskupa w Spiskiej Kapitule. Tam konstrukcję rozebrano, rzucono na stos i spalono. Sam mnich został ułaskawiony przez biskupa i dzięki temu uszedł z życiem. Za gorszenie swoimi praktykami ludu został karnie przeniesiony do innego klasztoru, gdzie nie było wzgórz umożliwiających latanie. W Czerwonym Klasztorze do dzisiaj zachowało się jego muzeum z licznymi naczyniami aptekarskimi, których używał Cyprian. I chociaż nie istnieje żadna pamiątka świadcząca o tym, że Cyprian rzeczywiście skonstruował lotnię, „latający mnich” żyje w podaniach ludowych.

Waldemar Ireneusz Oszczęda