Turčianske Teplice a "Modre kupele"

Turčianske Teplice i „Niebieska Łaźnia”

 

Jedno z najbardziej znanych uzdrowisk słowackich urządzone jest w niewielkim miasteczku Turčianske Teplice. Wspomniana miejscowość znajduje się niedaleko miasta Martin, w regionie zwanym Turiec.

Pierwsza wzmianka o tutejszych terenach, obfitujących w leczące zdrowie cieplice, odnotowana została w dokumencie donacyjnym króla węgierskiego Władysława IV Kumańczyka dla margrabiego Piotra z 1281 roku.

W ponad sto lat później, bo w 1402 roku pojawiła się pierwsza wzmianka zawierająca łacińską nazwę miejscowości – Thermae Thurociensis. W tym czasie leczniczymi wodami interesowała się znacznie miejscowa szlachta. Zdawała sobie ona bowiem sprawę z korzyści płynących z ich posiadania.

W roku 1423 z leczniczych właściwości źródeł skorzystał przejeżdżający tędy Zygmunt Luksemburski, król węgierski i czeski, cesarz rzymsko-niemiecki.

Pierwszy budynek uzdrowiskowy pojawił się tu już w końcu XV wieku. Zimą 1495 roku Walenty Korom, ówczesny właściciel niedalekiego zamku Blatnica, zbudował pierwszy kamienny dom pełniący rolę gospody i zajazdu.

W kilkanaście lat później, na podstawie dokumentu donacyjnego Ferdynanda II Habsburga, miejscowe cieplice stały się własnością bogatych mieszczan z Kremnicy. Kremniczanie skwapliwie wykorzystywali pobyt przy źródłach na odpoczynek i przede wszystkim leczenie dolegliwości zdrowotnych. O prominentnych kuracjuszy starał się Lukaš Remeň, pierwszy znany z imienia i nazwiska karczmarz – zarządca źródeł. Przeprowadził on również gruntowną przebudowę istniejącej bazy uzdrowiskowej. Urządził nowe baseny, które ogrodził i zadaszył.

Pierwszym, znanym z nazwiska lekarzem uzdrowiskowym, był Jan z Mošoviec, który w 1568 roku otworzył tutaj swój gabinet i rozpoczął działalność lekarską. Jego inicjatywę kontynuował później Viliam Neumann von Wiesenfels.

W końcu XVI w. udzrowisko cieszyło się już znacznym rozgłosem. Coraz częściej odwiedzali go zamożni kuracjusze, wywodzący się głównie spośród bogatej szlachty. Przebywał tu m.in. Maksymiliam II Habsburg (1573). Nic więc dziwnego, że stare drewniane budynki uzdrowiskowe nie były w stanie sprostać potrzebom bogatej i wymagającej klienteli. Aby zachować znaczne dochody, mieszczanie z Kremnicy jako właściciele cieplic, zbudowali nowy, tzw. czerwono-biały budynek łaźni.

Uzdrowisko rozwijało się dalej, mimo że wiek XVII był na Górnych Węgrzech czyli Słowacji, burzliwy i obfitujący w mnóstwo spisków oraz powstań szlachty przeciwko Habsburgom. Liczba gości dzięki temu, że szlachcie towarzyszył zawsze liczny dwór, z roku na rok rosła. Wielu kuracjuszy odwiedzało cieplice regularnie. W celu zaspokojenia potrzeb rosnącej liczby kuracjuszy, wojewoda turczański Révai zmuszony był w 1635 roku rozbudować stary, drewniany budynek uzdrowiskowy, tzw. „Czerwoną Łaźnię”.

Uzdrowisko mogło się w tym czasie pochwalić nie tylko krajowymi kuracjuszami, lecz również przybyszami z Polski, Austrii, Siedmogrodu i innych krajów europejskich. Jednym z nich był Edward Brown, podróżnik angielski, który opisał jak wyglądało uzdrowisko w XVII w.

Turčianske Teplice były wtedy niewielkim miasteczkiem, leżącym nad potokiem. Wypływały w nim źródła z ciepłą wodą leczniczą, która była czysta, pachniała siarką i tworzyła zielone osady. Do wnętrza łaźni woda dostawała się otworami w podłodze, których było siedem. Z pierwszego źródła korzystała szlachta, z drugiego bogate mieszczaństwo, z trzeciego chłopi, z czwartego chłopki, z piątego żebracy, z szóstego zarażeni syfilisem, z siódmego zaś Cyganie.

Z niniejszego opisu widać, że dostęp do wód leczniczych posiadali wszyscy, bez względu na swoje pochodzenie społeczne.

 

Zabytkowy budynek tzw. „Niebieskiej Łaźni” („Modrý kúpeľ”)

 

W następnych latach udzrowisko upadło. Dlatego na początku XVIII w. mieszczanie z Kremnicy zdecydowali się na wydzierżawianie obiektów uzdrowiskowych zainteresowanym tym osobom. Jednym z pierwszych dzierżawców był doktor Chytreus, autor pierwszej znanej publikacji o uzdrowisku, w której opisał zalety kąpieli leczniczych, zwłaszcza w źródle bijącym w budynku tzw. „Zielonej Łaźni”. Właściciele wspomianego obiektu wykonali jego niezbędny remont, wyczyścili źródła i postawili ogrodzenie. Do obsługi obiektu zatrudniono miejscowego młynarza, karczmarza i lekarza uzdrowiskowego, który nadzorował działalność leczniczą. Lekarz upoważniony został do pobierania opłaty za korzystanie z kąpieli. W celu promocji uzdrowiska wydana została publikacja, którą napisał Pavol Kotaibel, znany budapesztański profesor chemii i botaniki.Duże znaczenie dla dalszego rozwoju uzdrowiska miało wybudowanie w jego pobliżu linii kolejowej (1872) Vrútky – Zvolen. Połączenie kolejowe umożliwiło większy napływ kuracjuszy, co z kolei spowodowało rozbudowę bazy noclegowej.

Stary budynek „Zielonej Łaźni” został zburzony a na jego miejscu w 1885 roku zbudowano istniejący do dziś obiekt „Niebieskiej Łaźni” („Modrý kúpeľ”).  Obok niego postawiono dwupiętrowy dom uzdrowiskowy „Elżbieta” (obecnie dom uzdrowiskowy „Ján Kollár”). Szybko rozwijało się również miasto. Przybywała tutaj w poszukiwaniu pracy okoliczna ludność. Rosła więc liczba jego stałych mieszkańców.

 

Hotel uzdrowiskowy „Veľká Fatra”

 

Rozwój  miasteczka zahamował wybuch I wojny światowej. Podczas konfliktu zbrojnego uzdrowisko przekształcone zostało w szpital wojskowy.

W okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej, poszczególne obiekty były dzierżawione przez miasto Kremnica. Zbudowany został nowy dom uzdrowiskowy „Malá Fatra” (1926). W 1940 roku przeprowadzona została częściowa przebudowa urządzeń uzdrowiskowych.

Po II wojnie światowej uzdrowisko zostało znacjonalizowane (1949). Nowa administracja państwowa wykonała generalną przebudowę i rozbudowę obiektów uzdrowiskowych. Zmodernizowana została „Czerwona Łaźnia”, domy uzdrowiskowe „Fatra” i „Kollár”. W 1973 roku wybudowano nowy dom uzdrowiskowy „Alfa” a w dwa lata później dom uzdrowiskowy „Veľká Fatra” posiadający 177 miejsc noclegowych, który w 1984 roku rozbudowano do 465 miejsc.

Uzdrowisko posiada kąpielisko „Spa & Aquapark”, które tworzy:

– część lecznicza „Spa”: basen czerwony o temperaturze wody38 °C,

basen rehabilitacyjny o temperaturze wody33 °C, wirówka wodna

Whirlpool o temperaturze wody35 °C,

– część rekreacyjna „Aquapark” z wodą o temperaturze 35 °C: basen

pływacki o długości25 m, okrągły basen wypoczynkowy, tobogan

„Kamikadze” o długości47 mi „Movie” o długości97 m, letni

basen dla dzieci, letni basen z atrakcjami.

Tutejsze lecznicze wody mineralne poleca się wszystkim pacjentom cierpiącym na schorzenia dróg moczowych (jedyne uzdrowisko tego rodzaju na Słowacji!), układu ruchowego i nerwicę.

Podczas pobytu leczniczego warto zajrzeć do barokowego kasztelu w dzielnicy Diviaky i napić się świetnej wody mineralnej pochodzącej ze źródła w miejscowości Budiš.

 

Waldemar Ireneusz Oszczęda