Vynálezy Čechov

Elastyczne soczewki kontaktowe i stylon

 

Pierwsze miękkie soczewki kontaktowe wymyślił i wypróbował na sobie Otto Wichterle (1913-1998), czeski chemik i prekursor czeskiej chemii makrocząsteczkowej. Stało się tak w 1957 roku, gdy kierował laboratorium materiałów wysokocząsteczkowych. Pierwsze egzemplarze wykonane były w prymitywnych warunkach jeszcze ze szkła. Posiadały szorstką powierzchnię i powodowały swędzenie w oczach. W 1961 roku wynalazca udoskonalił metodę ich produkcji z pomocą asystenta Drahoslava Líma, który w 1945 roku wynalazł przezroczysty żel o nazwie HEMA /hydroksyetylometakrylan/.

Soczewki kontaktowe zastępują klasyczne okulary.

Wynalazca soczewek kontaktowych nie został niestety nigdy bogaczem chociaż z jego wynalazku korzystają dziś miliony ludzi na świecie. Komunistyczne władze Czechosłowacji sprzedały bez jego wiedzy patent za 330 tysięcy dolarów Biuru Patentów i Znaków Towarowych Stanów Zjednoczonych.

O. Wichterle wynalazł również stylon czyli polikaprolaktam /PA-6/.

Odbitki linii papilarnych

 

Podstawy daktyloskopii opisał w 1823 roku Jan Evagelista Purkyně (1787-1869), czeski uczony, anatom i fizjolog. Jako pierwszy odkrył bowiem, że linie papilarne każdego człowieka są niepowtarzalne i niezamienne. Odkrycie czeskiego uczonego pomogło w rozwoju kryminalistyki i w walce policji ze sprawcami przestępstw.

Śruba okrętowa

Jej wynalazcą jest m.in. Josef Ressel (1793-1857), czeski inżynier, z zawodu leśnik. Patent na wynalazek śruby napędowej statku otrzymał w 1827 roku chociaż skonstruował ją rok wcześniej.

Josef Ressel wynalazł również busolę, pocztę pneumatyczną i łożysko kulkowe.

Kostka cukru

 

Cukier w postaci kostek wyprodukował po raz pierwszy i opatentował w 1843 roku Jakub Krzysztof Rad (1799-1871), dyrektor rafinerii cukru w mieście Dačice (Daczice). Do czasu jego wynalazku czyli do połowy XIX wieku, cukier produkowano i sprzedawano w postaci głów cukru czyli stożkowych brył cukru z zaokrąglonym wierzchołkiem. Takie głowy ważyły od 3 do 30 funtów. Cukier łupano przy pomocy specjalnych narzędzi.

Kostka cukru była symbolem czeskiego przewodnictwa w Unii Europejskiej /01.2009-06.2009/

Grupy krwi

 

W 1907 roku Jan Janský (1873-1921), czeski lekarz neurolog i psychiatria, pionier serologii, określił i klasyfikował jako pierwszy grupy krwi na cztery typy (I aż IV) w oparciu o układ grupowy ABO. Był pionierem i orędownikiem krwiodawstwa.

Nanowłókno

 

Technologię nanowłókien wynalezioną przez Czechów wykorzystuje się głównie w biomedycynie. Z niewidocznych gołym okiem nanowłókien z polialkoholu winylowego i politlenku etylenu produkowane są opatrunki i tkaniny wykorzystywanych w medycynie, materiałów antybakteryjnych używanych do zapobiegania rozwojowi infekcji pooperacyjnych oraz w nowych sposobach podawania leków. Materiały takie posiadają właściwości samodezynfekcyjne i antybakteryjne.

Nanowłókna w materiałach wytwarzanych przez człowieka zastępują nanowłókna naturalne występujące np. we włóknach kolagenowych w tkankach. Pełnią rolę materiału umacniającego osnowę w kompozytach lub stanowią główny składnik materiału (tkanina, włóknina).

Piorunochron

 

Zastosował jako pierwszy na świecie Prokop Diviš. Stało się tak w 1754 roku.

Fotografia kolorowa

 

Pierwsze fotografie kolorowe wykonał około 1905 roku Karol Schinzel. Jego wynalazkiem zainteresowała się m.in. firma Kodak, która gozatrudniła u siebie. K. Schinzel opatentował zanim stracił wzrok jeszcze około 20 innych wynalazków.

Chirurgia plastyczna

 

Pierwszy oddział chirurgii plastycznej na świecie urządzony został w 1927 roku w Czechach. Utworzyli go František Burian i Arnold Jirásek. Obydwaj wybitni profesorzy zajmowali się wtedy jednak tylko i wyłącznie operacjami poważnych i wrodzonych wad ciała, np. rozszczepów, oparzeń itp.

Znak wodny

 

Druk współczesnego znaku wodnego wynalazł w 1888 roku Jakub Husník ze swoim zięciem A. Häuslerem. Ich wynalazek służy do dziś na ochronę banknotów i innych papierów wartościowych.

SEMTEX

 

Plastyczny kruszący materiał wybuchowy o nazwie SEMTEX wynaleziony został w końcu lat 50. tych XX wieku. Jego nazwę tworzy słowo SEMTín określające siedzibę producenta czyli Semtín będący przedmieściem Pardubic i EXplosive czyli wybuchowy. Początkowo przeznaczony był dla saperów do wykonywania rozminowania i czynności pirotechnicznych. Później zaczęto go używać do odstrzałów cywilnych.

SEMTEX użyty został w 1988 roku do przeprowadzenia zamachu terorystycznego na samolot Pan Am 103 nad szkocką miejscowością Lockerbie. Rok później jego eksport został zabroniony. Obecnie produkuje się w Czechach ok. 10 ton tego materiału wybuchowego rocznie. Ze względu na bardzo trudną wykrywalność wykorzystywany jest przez tereorystów.

Remoska

 

Rodzaj prodiża, przenośnego pierkarnika elektrycznego służącego do pieczenia ciasta i mięsa z ogrzewanym wiekiem wynalazł elektrotechnik Oldřich Homut. Pierwsze prototypy urządzenia wyprodukowane zostały w latach 1953-1955. Produkcja fabryczna rozpoczęła się w 1957 roku. Piekarnik eksportowany był m.in. do Polski i na Węgry. Od 1999 roku produkowany w wersji pokrytej teflonem. W 2001 roku uzanany został za wynalazek roku.

Opracował: Waldemar Oszczęda