HOLÁNIK-BAKEĽ Jozef
(1863-1942) słowacki przedsiębiorca, artysta ludowy,druciarz.
Urodził się 3 VII 1863, w słowackiej miejscowości Dlhé Pole w której również zmarł
7 VIII 1942. Pochodził z rodziny druciarza. Skończył sześć klas szkoły gminnej jeszcze w okresie gdy Słowacja była częścią Węgier. Do szkoły uczęszczał, jak samwspominał, tylko w okresie zimowym. Przez pozostałą część roku szkolnego tak jak inni jego rówieśnicy na wsi, pomagał rodzinie i pracował. W wieku lat piętnastu rozpoczął się druciarską karierę życiową. Od 1878 r. był czeladnikiem druciarskim w polskim Poznaniu. Dwa lata później wraz z ojcem przyjechał do Warszawy, gdzie w wieku 26 lat usamodzielnił się zakładając wyjątkowy zakład – druciarnię (Specjalny Zakład Wyrobów Drucianych Cynowanych Galenteryjno Koszykarskich) specjalizujący się w produkcji pocynkowanych, drucianych koszyków. W 1894 r. zakład zatrudniał 12 pracowników, w 1900 r. – dwudziestu i od 1910 r. – trzydziestu mistrzów i czeladników, których ściągnął do pracy w Warszawie z okolicy swojego miejsca urodzenia na Słowacji. Działał w okresie najbardziej sprzyjającym dla druciarstwa, który doprowadził do rozkwitu tego rzemiosła i rozwoju kołyski druciarstwa na Słowacji–Górnego Poważia. Wtedy w Rosji, Niemczech, Austro – Węgrzech, w Ameryce i Afryce pracowało w setkach manufaktur i nowoczesnych fabrykach prawie dziesięć tysięcy druciarzy. Wyjątkowymi wyrobami z drutu (koszyki, wazy, tace, itd.) udało mu się dostać na wielki rynek rosyjski. Sprzedawano je w Moskwie, Rostowie nad Donem, Charkowie, Kijowie i nawet w Baku. Wraz z wybuchem pierwszej wojny światowej nastąpił upadek druciarstwa i zakład Holánika zaniknął. Od 1917 r. żył i pracował w rodzinnej miejscowości Dlhé Pole. Na karty ponad historii druciarstwa zapisał się jako znakomity druciarz, rzemieślnik oraz światowy inicjator sztuki druciarskiej. Nic więc dziwnego, że na płycie nagrobnej umieszczono napis:„Pierwszy światowy artysta drutu“. Wyroby artystyczne wystawiał na wielu wystawach (Žilina–1903, Rostów nad Donem, Rzym–1911, Nitra –1933, Košice, Trenčín–1937, Paryż–1938, Bratysława–1939, Dlhé Pole–1940). W dowód uznania dla jego sztuki przyznano mu wiele medali i dyplomów. W 1911 r. w Rzymie na Esposizioni Internacionali Riunite wyróżniony został „Gran premio” i złotym medalem. Była to największa nagroda oceniająca pracę jaką przyznano druciarzowi kiedykolwiek na świecie (łącznie z wystawami światowymi w Londynie i Paryżu). Dyplom przechowywany jest w jedynym muzeum druciarstwa na świecie, w ekspozycji–Považské múzeum Žilina, zamek Budatín. Był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa miał 11 dzieci (5 synów, 6 córek). Drugie małżeństwo było bezdzietne. Żaden z jego synów nie naśladował ojca i nie podjął jego rzemiosła. Świadczy o dużym upadku wspominanego rzemiosła. Swoją wiedzę i doświadczenie przekazał zięciowi, Jakubowi Šerík–Fujak, który był znanym artystom ludowym, druciarzem. Tradycję rodową i rzemiosło dziadka potrzymali dwaj wnukowie.
Literatura i źródła:
Oszczęda W., Zarębski M. A., Impresje Słowackie czyli Słowacja jeszcze bliżej, Staszów-Žilina 2001, str. 60
Waldemar Ireneusz Oszczęda