Krupina i Lučenec są mia­stami położonym w województwie bańsko-bystrzyckim. Mi­mo, że nie należą do najwięk­szych i najbardziej znanych (jak choćby Bańska Bystrzyca), nie brakuje osób, które co roku chcą je odwiedzać.

Krupina posiada najstarsze przywileje miejskie na Słowacji. Pierwsze wzmianki o miejscowości i okolicy pochodzą z 1135 r., natomiast o mieście z 1238 ro­ku. Jako datę uzyskania praw miejskich przyjmuje się 1238 r. Przywilej wolnego miasta kró­lewskiego pochodzi natomiast z 1453 roku i został nadany przez króla węgierskiego Władysława Pogrobowca za okazaną władcy wierność.

Swój herb otrzymała Krupina od króla Andrzeja II w 1218 r. Największy rozwój miasta odnoto­wano w czasach średniowiecznych, przede wszystkim dzięki istnieniu szlaku handlowego, zwanego „magna via“, który po polsku oznacza wielką drogę. Jednak okres dynamicznego rozwoju i rozkwitu miasta prze­rwał niespodziewanie najazd ta­tarski w 1241 roku.

Zabytkiem godnym uwagi w tym mieście są tzw. studnie turec­kie, wydrążone w tufie wulkanicz­nym (dzielnica Štramploch). Po­wstały one prawdopodobnie w średniowieczu, nie wiadomo jed­nak w jakim celu.

Pod Krupiną istnieje mnó­stwo do dziś nieprzebadanych, podziemnych korytarzy, piwnic biegnących w nieznanych kie­runkach, o nieznanej długości. Co ciekawe, mogły one słu­żyć nie tylko do ewentualnej ucieczki mieszkańców przed nie­przyjacielem, lecz również do składowania beczek z winem.

Miasto obroniło się przed najazdem tureckim, nigdy nie zostało przez Turków zdobyte, mimo znacznych szkód, ponie­sionych podczas kolejnych oblę­żeń.

Inną ciekawą miejscowo­ścią, położoną podobnie jak Krupina w województwie bańsko-bystrzyckim jest niezbyt duży Lučenec. Warto jednak do niego zajrzeć z uwagi na występujące w mieście licz­ne zabytki.

Nad miastem dominują obiekty sakralne, barokowo-kla­sycystyczny kościół katolicki z 1783 r. oraz zbór kalwiński z XIX wieku, z wieżą mierzącą aż 64 metry, na której szczycie umieszczony został metalowy kogut. Pokazuje on mieszkańcom aktualny kierunek wiatru.

Oprócz tego, na szczególną uwagę zasługuje żydowska sy­nagoga. Zbudowana została w latach 1923 – 1926 i jest naj­większą tego typu budowlą na terenie Słowacji oraz w Europie, niestety mocno zniszczoną.

Waldemar Ireneusz Oszczęda