PIOTR PAWEŁ SAPIEHA – HERBU LIS

(1701-1771), szlachcic polski i litewski, stolnik wielki litewski, palatyn smoleński, starosta wschowski. Urodził się  25 stycznia 1701 roku w Dreźnie, stolicy Saksonii (obecnie Niemcy). Zmarł 23 stycznia 1771 roku w mieście Žilina (Słowacja).

    Tytułem książęcym mógł się szczycić od 1768 r. Był panem Bychowa. Był synem Jana Kazimierza Leona Sapiehy h. Lis (1673–1730), i Ludwiki z d. Opalińskiej h. Łodzia (1684–1719). Jego matka spokrewniona była z francuską królową Marią Leszczyńską (1703–1768), żoną Ludwika XV i córką Stanisława Leszczyńskiego, króla Polski. Oprócz tytułu książęcego posiadał jeszcze tytuł: szambelana litewskiego – od 1732 r. W 1734 r. znajdował się między zwolennikami Stanisława Leszczyńskiego, który wybrany został na króla Polski. W 1744 r. został palatynem (wojewodą) Smoleńska, w 1758 r. – starostą Zdzitowa, Sokołowa i Babimostu. W 1754 r. powierzono mu prowadzenie Trybunału Koronnego w Piotrkowie Trybunalskim, którego również był marszałkiem. Później był szambelanem rosyjskiego dworu carskiego, rosyjskim radcą konsularnym, rycerzem polskiego orderu Orła Białego udzielonego 3 sierpnia 1744 oraz rosyjskiego Orderu św. Aleksandra Newskiego z białą i niebieską wstęgą (1726). Cieszył się znaczącymi wpływami i wyjątkowymi względami na dworze carskim. W dniu 20 listopada 1727 roku zawarł w Sankt Petersburgu małżeństwo z bratanicą Katarzyny I, rosyjską księżną Zofią Marią Karolową Skowrońską (1705–1739). Z ich małżeństwa urodził się syn Jan Józef Kalasanty (1734–1761), który ożenił się z Elżbietą Branicką h. Korczak (1733–1800). Wkrótce po śmierci żony sprzedał rosyjskie majątki, które wniosła w małżeńskim posagu jako swoje wiano. Uważany za jednego z faworytów carycy Katarzyny I aż do jej śmierci. Był jednym z najpotężniejszych i najbardziej wpływowych magnatów w Polsce. Jeszcze przed małżeństwem ze Skowrońską był zaręczony (12 marca 1726) z pochodzącą z bardzo wpływowej i wysokiej szlachty rosyjskiej, księżną Marią Aleksandrowną Mienszykową. Jednak gdy zawiódł się na zaufaniu Katarzyny I, która darowała Kurlandię księciu Mienszykowu, zaręczyny całkowicie zerwał. W 1750 roku ożenił się ponownie z księżną Joanną Sułkowską h. Sulima (1736–1800). Ślub odbył się w Wilnie. Około 1766 roku pozbył się swoich dóbr litewskich, które odziedziczył (1730) po rodzicach i na stałe przeniósł się do Wielkopolski.

Wśród rodziny księcia Piotra Sapiehy najczęściej wspomina się następujące jego rodzeństwo:    Andrzej Franciszek Sapieha (1704–1705),

1.     Paweł Sapieha (1714–1737)
2.     Michał Antoni Sapieha (1716–1716)
3.     Franciszek Antoni Sapieha (1716–1731)
4.     Katarzyna Agnieszka Ludwika Żywna von Lilienhoff z d. Sapieha (1718–1779), która po

     raz pierwszy wyszła zamąż w 1733 roku za kuzyna Michała Antoniego Stanisława Sapiehę

     (1711–1760), którego matką była Maria Christina Catharina de Béthune-Chabris, córka

     pana de Selles i de Morost, siostrzenica wojewody z Charrost i Marii Louisy de La Grange

     d’Arquien, siostry polskiej królowej Marii Sobieskiej; małżeństwo skończyło się

     unieważnieniem w 1743 roku; następnie wyszła ponownie zamąż za Alberta Pawła

     Żywnego von Lilienhoff (1721– ?), szambelana Sapiehów, który w końcu 1756 roku był

     nobilitowany przez Marię Teresę.

     Jedno ze źródeł internetowych podaje również wśród rodzeństwa księcia, imię Andrzeja Franciszka Sapiehy (1702 – ?), które niestety nie potwierdzają inne źródła.

     Z oryginalnych dokumentów łacińskich zachowanych w słowackim Państwowym Archiwum Okręgowym w Bytczy wynika, że książę Piotr Sapieha zmarł w słowackim mieście Žilina i tam też został pochowany. Spoczywał najpierw w kościele parafialnym Najświętszego Ducha, lecz później jego szczątki przeniesione zostały do krypty laickiej pobliskiego franciszkańskiego kościoła św.Barbary. Wspominany kościół p.w.św.Barbary zbudowany został w latach 1723-31 przez zakon franciszkanów, którzy tutaj w 1704 roku na wcześniejsze zaproszenie księcia Pawła Esterházy (1653-1713), ówczesnego palatyna węgierskiego. Mniej więcej w okresie budowy wieży (1728 r.) urządzone zostały również krypty kościelne za głównym ołtarzem, pod wieżą oraz pod kapliczką loretańską. Na podstawie zachowanych dokumentów i biorąc pod uwagę zasady zakonu Franciszków przypuścić można, że w krypcie za ołtarzem oraz pod wieżą pochowani zostali niektórzy bardziej znaczący członkowie zakonu. Natomiast w krypcie pod kapliczką loretańską zasługujące sobie na ten zaszczyt osoby świeckie. Z dużą prawdopodobnością uważać można, że tutaj właśnie ok. 1778 r. lub krótko po nim w krypcie złożone zostały doczesne szczątki księcia Piotra Sapiehy przeniesione ze żylińskiego kościoła parafialnego p.w.Najświętszego Ducha.

Literatura i źródła:

Oszczęda W. I., Wieści ze Słowacji II, Opoczno 2006, str. 95-97

Waldemar Ireneusz Oszczęda