Alexander Boleslavín Vrchovský

Alexander Boleslavín VRCHOVSKÝ  (1812-1865)

, słowacki prawnik z Wiednia, bliski współpracownik Ľ. Štúra, współzałożyciel i wybitny członek Spoločnosti česko-slovanskej (Stowarzyszenia czesko-słowiańskiego) w Bratisławie a później tajnego stowarzyszenia Vzájomnosť (1837-1840). Był gorącym sympatyzantem Polaków.

Najpierw aktywnie działał w szturowskim Towarzystwie Czecho-Słowiańskim, które było ważnym ośrodkiem życia narodowego młodych Słowaków. Wspominany młodzieżowy słowacki ruch narodowy wchodził w skład ogólnoeuropejskiego ruchu oporu przeciwko siłom reakcyjnym i ich dominacji. Ten ruch międzynarodowy posiadał mnóstw tajnych i półlegalnych ośrodków narodowych takich jak np. Młoda Polska. Organizacje te, łącznie z ruchem słowackim, zjednoczone były w jednej organizacji znanej jako Młoda Europa (1834), której celem było przygotowanie i przeprowadzenie nowych wybuchów rewolucyjnych w Europie i utworzenie federacji państw europejskich. Młody słowacki ruch narodowy dostało się pod wpływ rewolucjonistów z Młodej Europy za pośrednictwem polskich emigrantów, emisariuszy tajnych organizacji politycznych i stowarzyszeń rewolucyjnych w Polsce i poza jej granicami (Paryż, Szwajcaria) oraz polskiej młodzieży w Wiedniu i Bratysławie. Młodzi patrioci słowaccy, zwłaszcza A.B. Vrchovský, J. Matuška, S. Chalupka, nawiązali tajne kontakty z tak samo orientowaną patriotycznie młodzieżą słowiańską. W tym celu na przykład spotkali się w 1835 roku w słowackiej miejscowości Trenčianske Teplice z przedstawicielami Stowarzyszenie Ludu Polskiego z  siedzibą w Krakowie. Efektem wspominanych kontaktów było założenie w czerwcu 1837 roku tajnego stowarzyszenia Vzájomnosť, które wzorowane było na wileńskim Stowarzyszeniu Filomatów (1817-1823). Vzájomnosť pełniła rolę organizacji narodowej, oświatowej, kulturalnej. Organizacyjnie jednoczyła również instytucje polityczne. Młodych Słowaków wyjątkowo interesowała i dodawała zapału polska poezja A. Mickiewicza, zwłaszcza Oda do młodości, będąca manifestem światłej młodzieży polskiej.

W 1866 roku śląskim Cieszynie znalazł schronienie i później zmarł inny wybitny patriota słowacki, Michal Miloslav Hodža (1811-1870).

W cieszyńskim liceum kształcił się słowacki poeta i literat, Svetozár Hurban Vajanský (1847-1916), właściwie Svetozár Miloslav Hurban oraz liryk Gustáv Lojko (1843-1871), znany pod pseudonimem Hostivít Tisovský.

Literatura i źródła:

Jagiełło M., Słowacy w polskich oczach. Obraz Słowaków w piśmiennictwie polskim, T. I, II., Warszawa 2005; Oszczęda W., Niektoré osobnosti slovenskej literatúry 19.storočia a ich vzťah k Poliakom /Niektórzy przedstawiciele literatury słowackiej XIX w. i ich stosunek do Polaków/, Zborník zo seminára realizovaného dňa 26.októbra 2010 v rámci Žilinského festivalu poľskej a slovenskej kultúry v Žiline, Žilina 2011, str. 40-47

Waldemar Ireneusz Oszczęda