Rok 2013 rokiem …

… Witolda Lutosławskiego (1913-1994)

Witold Lutosławski był znanym polskim kompozytorem współczesnym, dyrygentem i pianistą. Uważany jest za najwybitniejszego obok Chopina, Szymanowskiego i Pendereckiego, polskiego kompozytora wszech czasów. Tworzył utwory orkiestrowe, kameralne, wokalne, na instrument solo i orkiestrę, piosenki.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej herbu Jelita posiadającej posiadłość w Drozdowie k. Łomży. Muzyką interesował się od wczesnego dzieciństwa. Wychowywał się w tradycji rodzinnego muzykowania. Pierwszą kompozycję złożył w wieku 9 lat. W 1922 napisał „Preludium“ na fortepian. Uczył się gry na skrzypcach i na fortepianie. Uczęszczał do znanego warszawskiego Gimnazjum im. Stefana Batorego. Od 1928 uczył się kompozycji u Witolda Maliszewskiego.

Trzy lata później zdał maturę i podjął studia matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim, które przerwał po roku ze względu na nadmiar zajęć w konserwatorium. Uczęszczał do klasy  kompozycji u Witolda Maliszewskiego i fortepianu u Jerzego Lefelda. Studia muzyczne ukończył w 1937.

Brał udział w wojnie obronnej 1939 jako radiotelegrafista. Po ucieczce z niewoli powrócił do rodzinnej Warszawy. W okupowanej stolicy zarabiał na życie grą w miejscowych kawiarniach. Część zarobionych pieniędzy przeznaczał na fundusz pomocy dla ukrywających się artystów. Zajmował się przygotowaniem ok. 200 transkrypcji utworów znanych kompozytorów, m.in. kilkunastu kaprysów N. Paganiniego, z których większość niestety zaginęła.

Wkrótce po wojnie zatrudnił się w Polskim Radiu i aktywnie włączył w odbudowę polskiego życia muzycznego działając m.in. we władzach Związku Kompozytorów Polskich /1945-1948/.

W latach 50.tych XX w. zajmował się kompozycjami muzyki teatralnej, radiowej i twórczością piosenkarską.

Od samego początku angażował się w festiwal muzyczny „Warszawska Jesień“. Uczestniczył w pracach nad nim nieprzerwanie przez 37 lat. Był pierwszym przewodniczącym komisji festiwalowej /1960-1965/. Kierował Towarzystwem Muzyki Współczesnej. Prowadził działalność działalność w Związku Kompozytorów Polskich, gdzie przewodniczył komisji kwalifikacyjnej. Działał również w różnych polskich i międzynarodowych organizacjach muzycznych (m.in. Polskim Wydawnictwie Muzycznym, Ministerstwie Kultury i Sztuki, Międzynarodowej Radzie Muzycznej przy UNESCO).

W okresie stanu wojennego w Polsce unikał życia publicznego. W 1989 roku opowiedział się za „Solidarnością“.

Na polu muzycznym zadebiutował „Wariacjami symfonicznymi“ /1939/. Wkrótce po wojnie tworzył utwory pedagogiczne. Napisał ponad 40 piosenek dla dzieci (m.in. do wierszy J. Tuwima) nawiązujących do polskiego folkloru oraz utwory masowe.

W 1948 roku zabrzmiała jego neoklasyczna „I Symfonia“, która jednak szybko została wycofana z repertuaru.

W 1954 zaprezentowany został „Koncert na orkiestrę“ będący do dziś najczęściej wykonywanym utworem komopozytora.

W utworze „Pięć pieśni do słów K. Iłłakowiczówny“ (1957-58) po raz pierwszy zastosował system harmoniczny oparty na akordach 12-tonowych, który charakteryzował później jego twórczość kompozytorską.

W końcu lat 50.tych XX w. posłużył się w „Muzyce żałobnej“ na orkiestrę smyczkową bardzo niekonwencjonalną serią 24-tonową, opartą zaledwie na dwóch interwałach.

Kolejne utwory kompozytora charakteryzowałoy poszukiwania i zainteresowania nowatorskie.

Do ostatnich utworów Lutosławskiego zalicza się cykl 9 pieśni „Chantefleurs et Chantefables“ oraz „IV Symfonię“.

Większość dzieł muzycznych kompozytora tworzą utwory orkiestrowe.

Lutosławski dyrygował wykonaniem niemal wyłącznie własnych kompozycji.

Przed publicznością debiutował jako dyrygent w 1952 roku w Katowicach podczas koncertu Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia.

Po 1963 dyrygował regularnie zwłaszcza na premierach swoich dzieł. Ze względu na zachowanie prestiżu starannie dobierał sobie miejsca koncertów, które odbywały się najczęściej w metropoliach lub miejscach renomowanych festiwali.

Z imieniem W. Lutosławskiego związany jest:

– Międzynarodowy Przegląd Młodych Dyrygentów im. Witolda Lutosławskiego – urządzany

od 1994 roku co cztery lata przez Filharmonię Podlaską w Białymstoku

–  Międzynarodowy Konkurs Wiolonczelowy im. Witolda Lutosławskiego – organizowany od

1997 r. co dwa lata w Warszawie, adresowany do młodych utalentowanych muzyków do 24

lat.

Opracował: Waldemar Oszczęda