Andrej Žarnov

                                     ANDREJ  ŽARNOV

                                właściwie František ŠUBIK  (1903–1982), słowacki lekarz medycyny, patolog, naukowiec, członek komisji badającej groby katyńskie, poeta.

     Urodził się 19 XI 1903 w słowackiej miejscowości Kuklov, zmarł 16 III 1982 w Poughkeepsie, stan New York (USA). Do szkoły średniej uczęszczał w Skalicy i Trnawie. Na uniwersytecie bratysławskiem studiował medycynę, którą ukończył w 1931 r. W latach 1931–45 był asystentem, docentem i profesorem (1939) Wydziału Lekarskiego oraz szefem Instytutu Patologicznego Uniwersytetu A.Komenskiego (ówczesnego Uniwersytetu Słowackiego) w Bratysławie. W 1943 roku został powołany przez Niemców w skład międzynarodowej komisji, która badała masowe groby polskich żołnierzy zamordowanych przez NKWD w lesie katyńskim (28-30.IV.1943). Do komisji powołanych zostało dwanaście osób z krajów zależnych od III Rzeszy i jedna osoba ze Szwajcarii. Po wojnie był poszukiwany przez służbę bezpieczeństwa, aresztowany i sądzony przez nowe władze komunistyczne za działalność kulturalno-naukową w okresie wojny, zwłaszcza udział w badaniach grobów katyńskich. Po odyskaniu wolności i wyjściu z więzienia pracował jako lekarz–specjalista w Trnawie. W 1952 r. emigrował na Zachód, najpierw do Austrii, Niemiec i Włoch. Rok później wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie był cenionym międzynarodowym specjalistą i ekspertem w dziedzinie patologii. Uzyskał tytuł Diplomate of  the American Board of Pathology. Mianowano go za członka College of American Pathologists i American Medical Association. Był także utalentowanym poetą zaliczanym do grona modernistycznych poetów katolickich.

     Debiutował w 1925 r. z programowym dziełem „Stráž na Morave“. Opublikowanie książki wywołało burzę polityczną i taką odezwę, że ówczesne czechosłowackie urzędy zakazały jej wydawanie i przeprowadziły jej konfiskatę. Z uzupełnieniem wydano ją później w 1940 r. W okresie wieloletniej emigracji, którą ciężko i tragicznie przeżywał, tworzył dość rzadko. Z tego okresu pochodzi tylko zbiór „Presievač piesku“ z 1978 r. Jego wiersze z ostatniej książki o znaczącym tytule „Slovenský žiaľ“ zaliczane są do szczytowych osiągnięć i dzieł słowackiej poezji emigracyjnej.

     Andrej Žarnov tak jak Martin Rázus lub Ján Jesenský był jednym z najważniejszych współzałożycieli słowackiego kierunku narodowego, eksponowanej liryki politycznej o czym świadczą np. publikacja „Brázda cez hory“ (1929) oraz zbiory „Hlas krvi“ (1939) i „Štít“ (1940). Książka poetycka „Mŕtvy“ z 1942 r. jest przesiąknięta głębokimi refleksjami tragedii ojca po śmierci syna. Wiele czasu poświęcił też tłumaczeniom poezji antycznej (Sofokles) oraz polskiej z której na język słowacki przetłumaczył np.wybór wierszy Karola Wojtyły czyli św.Jana Pawła II pod tytułem „Profily“ (1979). Postać i twórczość poetyczna A. Žarnova do 1989 r. była praktycznie nieznana i zamilczana w społeczeństwie słowackim i literaturze narodowej. Dopiero wiele lat po śmierci rehabilitowano go wprowadzając na karty historii literatury słowackiej.

 

Literatura i źródła:

Oszczęda W., Zarębski M. A., Impresje Słowackie czyli Słowacja jeszcze bliżej, Staszów-Žilina 2001, str. 82

 

Waldemar Ireneusz Oszczęda

sk_SKSlovak

Z organizačných a technických dôvodov rušíme oslavy- Deň poľskej vlajky a poľskej diaspóra 18.5.2024 v Rajeckých Tepliciach. O náhradnom termíne Vás budeme informovať.